Μακεδονικός Αγώνας

 

    
 

         

Με την συνθήκη του Βερολίνου το 1881, η περιοχή Ελασσόνας από την Μελούνα και πάνω  παραμένει στον τουρκικό ζυγό. Το 1882, με το νόμο της αμοιβαιότητας, οι Έλληνες ανοίγουν προξενείο στην Ελασσόνα, το οποίο εστιάστηκε στην οργάνωση της Ελληνικής παιδείας  την καταπολέμηση της ρουμανικής προπαγάνδας και τη συγκρότηση των Μακεδονομάχων.
Τον Ιούλιο του 1900, μετά από διοργάνωση παλλαϊκού συλλαλητηρίου αποδοκιμασίας της ρουμανικής προπαγάνδας, το Λιβάδι απαλλάσσεται από τον ρουμάνο δάσκαλο. Την ίδια χρονιά τον Ιούλιο στις 27 του μήνα, αναλαμβάνει αναπληρωτής πρόξενος στην Ελασσόνα ο Λιβαδιώτης  Ηλίας Παρασκευάς.
Στης αρχές του 1903, ο Λοχαγός πυροβολικού Τομαράς Ιωάννης, ειδικός γραμματέας του Ελληνικού προξενείου στη Ελασσόνα, καταρτίζει την πρώτη Εθνική Επιτροπή Μακεδονικού αγώνα, στην οποία συμμετέχουν οι Λιβαδιώτες:
1)      Κωνσταντίνος  Κάρπος, δάσκαλος
2)      Κωνσταντίνος  Γεωργιάδης, δάσκαλος
3)      Ιωάννης  Προκόβας,  έμπορος
4)      Αθανάσιος  Αστερίου, γιατρός
5)      Ιωάννης  Φράγκος, αρτοποιός
6)      Κωνσταντίνος  Γκούμας
7)      Τούλης  Γκουλιάμας
8)      Κωνσταντίνος  Σαμαρίδης
9)      Γεώργιος  Χατζημιχάλης
10)  Κίμωνας  Αστερίου
 
Αποστολή της ομάδας των Μακεδονομάχων του  Λιβαδίου είναι:
 η απόκρυψη τροφίμων, η απόκρυψη πυρομαχικών και όπλων, η περίθαλψη τραυματιών και φροντίδα για την προώθηση στην ελεύθερη Ελλάδα, η μεταφορά μηνυμάτων με άξονες α) Μελούνα - Μονή  Βαλέτσικου – Τσαριτσάνη – Κοκκινοπλός – Λιβάδι – Μονή Σιάπκας – Πιέρια  - Βέρμιο β) Μονή Αγίου Αντωνίου ( Κοκκινογείου) – Μονή Σαρανταπόρου – Αλιάκμονας  - Βόϊο, η καθοδήγηση ενόπλων Μακεδονομάχων σε κρησφύγετα, η παρακολούθηση εχθρικών κινήσεων  και υποδείξεις στόχων.
Το Λιβάδι λόγω της επαφής του με την Μακεδονία  υπήρξε  ορμητήριο πολλών οπλαρχηγών. Ένα ολόκληρο δίκτυο από συνδέσμους και αγωγιάτες εξασφάλιζαν και διευκόλυναν της αντάρτικες ομάδες. Πολλά τμήματα  διανυκτέρευαν και μέσα στο Λιβάδι. Πολλοί οπλαρχηγοί πέρασαν από το Λιβάδι, όπως οι Καπεταναίοι Μπολάνης, Γαρέφης, Κοροπούλης, Πούλακας, Καραβίτης, Ματαπάς.
Το πρώτο ένοπλο σώμα 27 μακεδονομάχων που πέρασε από την περιοχή Λιβαδίου και συγκεκριμένα από την περιοχή Καλόγερος ήταν στις 6 Σεπτέμβρη 1904.
 
Κομβικός και πολύτιμος υπήρξε ο ρόλος της Μονής Αγίας Τριάδος Λιβαδίου, Μετόχι της μονής Γρηγορίου Αγίου Όρους,. Το μοναστήρι εξελίχθηκε σε κέντρο μεταφοράς και προώθησης όπλων και πυρομαχικών από την ελεύθερη Θεσσαλία στη Μακεδονία

Για την ασφαλή διακίνηση, η τοπική επιτροπή του αγώνα εξασφάλισε τη σιωπηρή ανοχή των τοπικών τουρκικών αστυνομικών αρχών.
Τη λεπτή αυτή αποστολή την ανέλαβε ο διακριμένος για των πατριωτισμό του ο συμπατριώτης Ιωάννης Προκόβας ο οποίος ήταν και γνώστης της τουρκικής γλώσσας. Την εποχή εκείνη, στο Σταθμό χωροφυλακής Λιβαδίου, διοικητής ήταν ο τουρκαλβανός   Ζεϊνέλ Αφέντης, άνθρωπος αμφιβόλου ήθους και αξιοπιστίας.
Σε μυστική συνάντηση με των τούρκο Διοικητή στο σπίτι του Γ. Χατζημιχάλη ο Ι. Προκόβας κατορθώνει να τον πείσει  ότι ο αγώνας στρέφεται κατά των βουλγάρων και ρουμανιζόντων και δεν πρέπει να ανησυχεί, και του παρέδωσε  60 χρυσά Ναπολεόντια για την ανοχή του.
 
Την ίδια στιγμή, στην περιοχή του Ολύμπου λειτουργεί περιοδικά το κέντρο εκπαίδευσης των Μακεδονομάχων με την συνθηματική επωνυμία Καρατάσιος . Το κέντρο διηύθυνε ο Λοχαγός του Ελληνικού στρατού Ιωάννης Ευαγγελόπουλος.
Το κέντρο λειτούργησε στης περιοχές  Μονής Κανάλων, Καρυάς, Μπάρας Κοκκινοπλού  και στη Μονή Αγίου Αντωνίου Σιάπκας Λιβαδίου. Στο κέντρο υπηρέτησαν οι Λιβαδιώτες :Αχιλλέας Σαλαβάτης,  Κωνσταντίνος Γκρούντζας, Γεώργιος Μπόλης, Βασίλειος Γκρίζος,  Ιωάννης Ντάμπος,
 
Την εποχή εκείνη η περιοχή του Λιβαδίου μαστίζεται από κρούσματα ληστείας οι προεστοί συγκεντρώνουν μια ομάδα ενόπλων με τον Τάκη Τσιόκα , τον Νάσιο Δαμαλή, Αχιλλέα Σαλαβάτη, Αντώνιο Ντάμπο, Αθανάσιο Καρκαπέτα, Κωσταντίνο Μπόλη, Ηλία Λάππα, Σωτήρη Αντωνίου και άλλους.
Η ομάδα είναι αναγνωρισμένη από το Ελληνικό Προξενείο και τελεί υπό τη διοίκηση του οπλαρχηγού καπετάν-Ματαπά (ΜιχάληΑναγνωστάκου,Ανθυπολοχαγού Πυροβολικού). Σκοπός της ομάδας πέρα από την προστασία της περιοχής από τους ληστές είναι η συνοδεία  των αντάρτικων τμημάτων που διέρχονται την περιοχή Λιβαδίου, μέχρι και πέρα από τον ποταμό Αλιάκμονα.
 
Αξίζει να αναφερθούν oι  Λιβαδιώτες: Αριστοτέλης Δ. Πασχάλης,  που ακολούθησε το σώμα των Μακεδονομάχων του καπετάν Άγρα, έλαβε μέρος σε αρκετές συμπλοκές στη Λίμνη των Γιαννιτσών και διακρίθηκε για το θάρρος και την τόλμη του, και  Ηλίας Λάππας (Γαλίας), που αποτέλεσε μέλος ομάδας που έδρασε στη περιοχή της Καστοριάς.
 
Μετά την επανάσταση των Νεότουρκων το 1908  με το νέο σύνταγμα το Λιβάδι έγινε κέντρο παράδοσης των όπλων του μακεδονικού Αγώνα στις τουρκικές αρχές. Σε  όσους παρέδιδαν τα όπλα  τους δινόταν και γενική αμνηστία .
Στο Λιβάδι παρέδωσαν τα όπλα οι Μακεδονομάχοι:
Βασίλειος Σαλετζής από το Σέλους
Θεμιστοκλής Ψυχούλας από την Τσαριτσάνη
Αχιλλέας Σαλαβάτης,  Κωνσταντίνος Γκρούντζας, Γεώργιος Μπόλης, Βασίλειος Γκρίζος,από το Λιβάδι.
Οι αρχηγοί σωμάτων Γεωργιος Τσιουκαδούρας από το Περιβόλι
Θωμάς Καρακώστας από την Άρτα
Χρήστος Γκατζούνης από το Σπήλαιο Γρεβενών
Ιωάννης Σατραζέμης και Αθανάσιος Τζίκας από την Λούβδα  Γρεβενών.
Οι Λιβαδιώτες υποδέχτηκαν τους μακεδονομάχους ως ήρωες,τους περιποιήθηκαν και τους φιλοξένησαν.
 
Οι αληθινές προθέσεις των Νεότουρκων δεν άργησαν να φανούν.  Στις 28 Απριλίου 1909, οι Λιβαδιώτες και η γύρω περιοχή, κάτω από την πίεση του Νεοτουρκικού εθνικισμού, ζητούν  από τον Έλληνα πρόξενο να εξοπλιστούν. Η Ελληνική Κυβέρνηση, στις 9 Μαΐου 1909  τροφοδοτεί την περιοχή Ελασσόνας με 150 τυφέκια τύπου Γκρα  και 15000 φυσίγγια.
Εντωμεταξύ οι τούρκοι  έχουν εγκαταστήσει φρουρές και περιπολίες σε διάφορα σημεία από Κατερίνη προς Λιβάδι και Ελασσόνα. Στις 31 Ιουλίου 1910 απόσπασμα τούρκων χωροφυλάκων από Ελασσόνα προβαίνει σε συλλήψεις Λιβαδιωτών με την υποψία της συνομωσίας κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας . Οι Λιβαδιώτες όμως δεν εγκαταλείπουν την προσπάθεια,, ξέροντας πως  η ημέρα απελευθέρωσης πλησιάζει.
 
Λιβαδιώτες μυημένοι στον Μακεδονικό Αγώνα:
Ο γιατρός Ιωάννης Σακελλαρόπουλος, πρόσωπο μεγάλου κύρους και υπόληψης της Ελληνικής Κυβέρνησης,  μυημένος στο Μακεδονικό Αγώνα, κινείται μεταξύ Νυμφαίου – Κοζάνης – Βερροίας.
Στη Θεσσαλονίκη ο γιατρός Δημήτριος Ζάννας, «ο μεγάλος γιατρός» όπως τον αποκαλούσαν με σεβασμό και οι τούρκοι . Ο Ζάννας ήταν υπεράνω πάσης υποψίας και αυτό τον διευκόλυνε να κινείται δραστήρια και να είναι ανεπίσημα ο συντονιστής του Μακεδονικού Αγώνα.. Το σπίτι του γιατρού έγινε το κέντρο του αγώνα, τόπος συνάντησης των οπλαρχηγών και όσων ήταν μυημένοι.
Ο δάσκαλος Κωσταντίνος Κάρπος, μυημένος στο Μακεδωνικό Αγώνα αγωνίστηκε ενάντια στη ρουμανική προπαγάνδα κρατώντας ψηλά το ηθικό των βλαχόφωνων Ελλήνων.
   

       

                                 Δημήτριος Ζάννας                                Καπετάν Ματαπάς                                      Αλέξανδρος Ζάννας
 
Καπετάν Ματαπάς
 Ο Μιχαήλ Αναγνωστάκης, γνωστότερος με το ψευδώνυμο Καπετάν Ματαπάς, ήταν ένδοξος Μακεδονομάχος, με καταγωγή από την Πελοπόννησο.
Το 1906 το Γενικό Προξενείο Θεσσαλονίκης οργανώνει σχέδιο εξουδετέρωσης της Ρουμανικής προπαγάνδας, στο διαμέρισμα Ολύμπου – Πιερρίων, η οποία είχε εξαπλωθεί σημαντικά, ειδικά στο τομέα των Σχολείων, λόγω της παραμονής αρκετών Κουτσοβλάχων και δραστήριων Ρουμάνων πρακτόρων, τους οποίους βοηθούσαν οι Τούρκοι και το Βουλγαρικό κομιτάτο.
Η υλοποίηση του σχεδίου ανατέθηκε στο καπετάν Ματαπά, τον οποίο ανακάλεσε από τη λίμνη των Γιαννιτσών, όπου οι κακουχίες της ζωής του βάλτου και οι κακοήθεις πυρετοί είχαν κλονίσει την υγεία του. Αναλαμβάνοντας την αρχηγία του σώματος Ολύμπου – Πιερρίων, από τον Οκτώβριο του 1906 μέχρι το Σεπτέμβριο του 1907, καταπολέμησε τη ληστεία, διέλυσε τη Ρουμανική προπαγάνδα, επανέφερε στην Ορθοδοξία τους παρασυρθέντες, οργάνωσε τα χωριά, συγκρότησε επιτροπές από ντόπιο πληθυσμό και ανταποκρίθηκε στην αποστολή του.
Το 1912 ανέλαβε αρχηγός των προσκόπων στην Πιερία, μαζί με τον Αλέξανδρο Ζάννα και με οδηγό τον Ηλία Λάππα. Υποχρέωσε τον αρχηγό της 7ης Μεραρχίας Κλεομένη Κλεομένους να επισπεύσει την απελευθέρωση της Κατερίνης, η οποία συντελέστηκε στις 16 Οκτωβρίου 1912.
 
Βιβλιογραφία: από το βιβλίο του Ελευθέριου Γκούμα ΛΙΒΑΔΙ,
Γ. Ράπτη και Γ.Αδάμου  Το λιβάδι στο Μακεδονικό Αγώνα.
 

                                                                                                                                                                                         Χατζής Λάζαρος